ธรรมะสำหรับผู้เริ่มต้น | อภิธรรมศึกษาเพื่อความเข้าใจพระไตรปิฎกอย่างลึกซึ้ง อกุศลเจตสิก เป็นเจตสิกฝ่ายชั่ว, ที่หยาบ, ที่บาป, ไม่ดีงาม และไม่ ฉลาด เมื่อประกอบกับจิตแล้ว ย่อมทำให้จิตเศร้าหมองเร่าร้อน ตกเป็น อกุศลจิตไปด้วย  อกุศลเจตสิกนี้ จึงประกอบได้เฉพาะอกุศลจิต ๑๒ ดวงเท่านั้น จะ ประกอบกับจิตประเภทอื่น (อเหตุกจิต ๑๘ หรือ โสภณจิต ๕๙) ไม่ได้เลย อกุศลเจตสิกมี ๑๔ ดวง แบ่งออกเป็น ๕ นัย คือ     ก. โมจตุกเจตสิก ๔ ดวง     ข. โลติกเจตสิก     ค. โทจตุกเจตสิก     ง. ถีทุกเจตสิก     จ. วิจิกิจฉาเจตสิก อธิบาย 🔅 ก. โมจตุกเจตสิก หมายถึง กลุ่มเจตสิกที่มีโมหเจตสิกเป็น ประธาน มีอยู่ด้วยกัน ๔ ดวงคือ โมหเจตสิก, อหิริกเจตสิก, อโนตตัปปเจตสิก  และอุทธัจจเจตสิก  โมจตุกเจตสิกนี้ ประกอบกับอกุศลจิตได้ทั้ง ๑๒ ดวง จึงมีชื่อเรียก อีกอย่างหนึ่งว่า “สัพพากุสลสาธารณเจตสิก” ซึ่งหมายความว่า เป็นเจตสิก ที่ประกอบทั่วไปในอกุศลจิตทั้งหมด โมหเจตสิก โมหเจตสิก คือความหลงใหลในอารมณ์ ได้แก่ หลงจากรูปนาม เพราะความไม่รู้สภาวธรรมตามความเป็นจริง มีอ...

ตามธรรมชาติของ จิต เมื่อมีอารมณ์มาปรากฏทาง ทวาร ใด จิตหรือวิญญาณ จะเกิดขึ้นเพื่อรับอารมณ์ทางทวารนั้น เช่น เมื่อมีเสียงมาปรากฏทางหู โสตวิญญาณวิถี จะเกิดขึ้นเพื่อรับรู้เสียงนั้น โสตวิญญาณจะเกิดดับเร็วมากเป็นจำนวนนับครั้งไม่ถ้วน สลับกับ มโนวิญญาณวิถี ที่เกิดขึ้นทางใจ เพื่อตีความหมายของเสียงที่กำลังปรากฏอยู่ เมื่อรู้ความหมายว่าเป็นเสียงชมเชยก็จะมีความยินดีพอใจ แต่หากเป็นเสียงด่าก็จะเกิดโทสะ ถ้ามี สติ ยับยั้งไว้ได้ก็ดีไป แต่เมื่อใดที่ขาดสติก็จะเกิดการตอบโต้ทางกาย ( กายกรรม ) เช่น ไปชกหน้าผู้ที่กำลังด่าเรา หรือทางวาจา ( วจีกรรม ) เช่น ด่าตอบไปทันที ซึ่งเป็นการสร้างกรรมใหม่ที่จะต้องได้รับผลของกรรม ( วิบาก ) ในอนาคตต่อไป ใจจะเป็นผู้สั่งให้เกิดการกระทำทางกายและทางวาจา ทั้งที่เป็นบุญ ( กุศลกรรม ) และที่เป็นบาป ( อกุศลกรรม ) บางครั้งก็เพียงแต่คิดไว้ในใจ ( มโนกรรม ) โดยที่ไม่ได้แสดงออกทางกาย หรือ ทางวาจาเลยก็มี การแสดงออกทางกายและทางวาจาที่เป็นบุญ เรียกว่า กายสุจริต , วจีสุจริต ส่วนการแสดงออกทางกายและทางวาจาที่เป็นบาป เรียกว่า กายทุจริต , วจีทุจริต กรรม ที่ทำด้วยเจตน...